نظم حقوقی حاکم بر دعوت به مداخله در حقوق بین الملل

مخاطبان این کتاب چه کسانی هستند؟
دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های حقوق بین‌الملل، حقوق بشر، حقوق عمومی در مقاطع مختلف تحصیلی از مخاطبان اصلی این کتاب می‌باشند. این کتاب صرفاً به زبان حقوقی نوشته نشده و لذا محققان رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل که علاقه‌مندند تحولات سیاسی، تاریخی و اجتماعی دو دهه گذشته در شماری از دولت‌های خاورمیانه را که درگیر جنگ داخلی بوده‌اند دنبال نمایند می‌توانند از این اثر استفاده کنند.
موضوع کتاب چیست؟
با توجه به اینکه در دو دهه گذشته در بخش‌هایی از خاورمیانه و شمال آفریقا برخی دولت‌های خارجی به دعوت دولتی که به مبارزه با شورشیان و یا گروه‌های تروریستی مشغول بوده در آن سرزمین‌ها مداخله نموده‌اند این کتاب مبانی و قواعد حاکم بر چنین دعوتی را مورد بررسی و بازتاب آن را در رویه دولت‌ها مورد سنجش و محک حقوقی قرار داده است. محدودیت‌ها، چالش‌ها و مسؤولیت بین‌المللی دولت‌ها در جریان دعوت به مداخله از دیگر موضوعات این اثر می‌باشد.
قسمتی از کتاب
صرف نظر از اینکه دعوت به مداخله را استثنایی بر اصل ممنوعیت توسل به زور بدانیم یا اینکه رضایت دولت حاکم را توجیه کننده چنین مداخله تلقی نماییم اما اصلِ این ایده با وجود مخالفان سرسخت خود، در سطح دکترین حقوقی توسعه پیدا کرده و به ‌تدریج در رویه بین‌المللی مورد استناد و اجرا قرار گرفته است.
حداقل در یکی دو دهۀ گذشته و در جریان مداخلات فرانسه در مالی (2013)، حضور نظامی ایالات‌ متحده در پاکستان (2004) و افغانستان (2002)، عملیات نظامی به رهبری ایالات‌متحده آمریکا در عراق علیه دولت اسلامی عراق و شام (داعش) (2014)، دعوتِ دولت عراق از ایران به‌ منظور فوق (2014)، مداخله ائتلاف نظامی به رهبری عربستان در یمن (2015)، مداخلات و کمک‌های نظامی روسیه در سوریه (2015)، کمک‌های دولت ایران به سوریه (2010-2011)، مداخله عربستان در بحرین (2011)، دخالت نظامی روسیه در اوکراین (2014)، مداخله اوگاندا در سودان جنوبی (2013)، مداخلات دولت‌های آفریقایی (جامعه اقتصادی دولت‌های غرب آفریقا) در گامبیا (2017) و کمک نظامی ترکیه به دولتِ لیبی (2019) به موضوع دعوت به مداخله، با هدف مشروعیت بخشیدن به آن استناد شده است. در بیشتر موارد، مسأله قانونی بودن این‌گونه مداخلات و اعتبار حقوقی آن، از جمله موضوعِ صلاحیت‌دار بودن دولت و مقام دعوت‌کننده و اعتبار رضایت آن، محل بحث و طرح دیدگاه‌های حقوقی مختلف بوده است. تحولات مزبور، موجبات طراحی و بررسی مبانی، قواعد و به طور کلی نظم حاکم بر چنین مداخلاتی را در نظام حقوق بین‌الملل ضروری ساخته است.
نظریاتی متفاوت و نگاهی جدید
این اثر به مهم‌ترین جریانات و تحولات حقوقی مربوط به دعوت به مداخله در این نزدیک به دو دهه اخیر پرداخته و سعی شده است چالش‌ها و محدودیت‌های عملی آن را به صورت جامع مورد نقد و بررسی قرار دهد.

سخن ناشر
سرآغاز
دیباچه
مقدمه
فصل اول: اصول عدم ‌مداخله و عدم توسل به ‌زور در حقوق بین‌الملل و رابطه آن با دعوت به مداخله
مبحث اول: اصل عدم ‌مداخله در حقوق بین‌الملل و صلاحیت انحصاری دولت‌ها
گفتار اول: سیر تحولات و تکاملِ اصل عدم‌ مداخله
گفتار دوم: صلاحیتِ انحصاریِ دولت‌ها
بند اول: مرجع تعیینِ قلمرو محفوظ
بند دوم: ماهیت نسبی قلمرو محفوظ با توجه به تحولات حقوق بین‌الملل
مبحث دوم: اصل عدم توسل به‌ زور در حقوق بین‌الملل و بررسی مفهوم مخاصمه مسلحانه و انواع آن
گفتار اول: سیر تحولات اصل عدم توسل به‌زور
گفتار دوم: مفهوم مخاصمه مسلحانه و انواع آن
مبحث سوم: مفهوم دعوت به مداخله و رابطه آن با اصول عدم‌ مداخله و عدم توسل به زور
گفتار اول: مفهوم دعوت به مداخله
گفتار دوم: رابطه دعوت به مداخله با اصول عدم‌ مداخله و عدم توسل به زور
فصل دوم: بسترها، مبانی و منابع حقوقی حاکم بر دعوت به مداخله در حقوق بین‌الملل توسط دولت‌ها
مبحث اول: مبانی و بسترهای اجتماعی و سیاسی دعوت به مداخله
گفتار اول: توسل به زور در روابط دولت‌های قدرتمند و فرایند تحدید تدریجی آن
گفتار دوم: تأمین منافع سیاسی، اقتصادی و نظامی طرفینِ دعوت به مداخله
مبحث دوم: مبانی حقوقی رضایت در دعوت به مداخله و عیوبِ رضا و استرداد آن
گفتار اول: مبانی حقوقی رضایت در دعوت به مداخله
بند اول: اعلامِ رضایت به‌ وسیله دولت‌ها
بند دوم: شاخصه‌های رضایتِ معتبر
گفتار دوم: عیوبِ رضا و استرداد آن
بند اول: عیوب رضا
بند دوم: استردادِ رضایت
مبحث سوم: منابع حقوقی دعوت به مداخله
گفتار اول: اسناد بین‌المللی
گفتار دوم: اصول و قواعد کلی حقوق بین‌الملل
گفتار سوم: عرف و عادت بین‌الملل
گفتار چهارم: رویه‌های قضایی بین‌المللی
گفتار پنجم: دکترین‌های حقوقی
فصل سوم: الزامات و شرایط حاکم بر دعوت به مداخلۀ دولتِ حاکم
مبحث اول: الزامات و چهارچوب اولیه دعوت به مداخله
گفتار اول: انحصارِ دعوت به مداخله توسط دولت حاکم
گفتار دوم: ضرورت دعوت توسط مقامات صلاحیت‌دار دولتی
مبحث دوم: شرایط و ویژگی‌های دعوت به مداخله دولت حاکم
گفتار اول: شناسایی دولت دعوت‌کننده
گفتار دوم: معیار کنترلِ موثّر سرزمینی و تأثیر آن بر اعتبارِ رضایت
بند اول: نقش کلاسیک و سنتی معیارِ کنترل مؤثر
بند دوم: کافی نبودن معیارِ کنترل مؤثر و عدم انطباق آن با تحوّلات جهانی
گفتار سوم: مشروعیت دموکراتیک دولت
بند اول: دموکراسی، معیاری برای مشروعیت دولت‌ها
بند دوم: مشروعیت دموکراتیک دولت‌ها و تأثیر آن بر حق دعوت به مداخله دولت حاکم
بند سوم: حق دعوت به مداخلۀ دولتِ منتخبِ مردم
فصل چهارم: محدودیت و چالش‌های حاکم بر دعوت به مداخله
مبحث اول: اصلِ حق تعیین سرنوشت داخلی مردم
گفتار اول: تقابل و تأثیرگذاری مداخلات مبتنی بر دعوت قبلی بر حق تعیین سرنوشت داخلی مردم
گفتار دوم: در جستجوی حل تعارض (رویکردِ هدفمحور)
مبحث دوم: تقابل با اصل عدم مداخله
مبحث سوم: خطرِ بین‌المللی شدن جنگ داخلی
مبحث چهارم: دامن زدن به جنگ‌های نیابتی
مبحث پنجم: تحلیل نهایی
فصل پنجم: قواعد حاکم بر دعوت به مداخلۀِ شورشیان
مبحث اول: تحول مفهومی شورشیان در گذرِ زمان
مبحث دوم: قواعد و رویه‌های حاکم بر دعوت به مداخله شورشیان
گفتار اول: حقوق بین‌الملل سنتی پیش از منشور سازمان ملل متحد (دوره جنگ عادلانه)
گفتار دوم: قواعد و رویه‌های حاکم در حقوق بین‌الملل معاصر
مبحث سوم: امکان‌سنجی دعوت به مداخله از سوی شورشیان
مبحث چهارم: سخن پایانی: تدابیری برای تعدیلِ مداخله نظامی
فصل ششم: مسؤولیت بین‌المللی دولت‌ها، متعاقبِ دعوت به مداخله
مبحث اول: طرح بحث
مبحث دوم: استقلالِ عملِ دولتِ دعوت‌شده
مبحث سوم: مسؤولیت ناشی از کنترل و در اختیار داشتنِ نهادهای خارجی
مبحث چهارم: کمک یا تسهیل در ارتکابِ تخلّف بین‌المللی (مسؤولیت ناشی از کمک یا همراهی)
گفتار اول: تحلیل حقوقی ماده 16 (مسؤولیت ناشی از کمک) و اعمال آن در پی دعوت به مداخله
گفتار دوم: شرایط و الزاماتِ انتسابِ مسؤولیت به دولت یاری‌دهنده
نتیجه‌گیری
منابع و مآخذ